«کمونیست‌ها عار دارند که مقاصد و نظرات خویش را پنهان سازند. آن‌ها آشکارا اعلام می‌کنند که تنها از طریق واژگون ساختن همه‌ی نظام اجتماعی موجود از راه جبر، وصول به هدف‌هاشان میسر است. بگذار طبقات حاکمه در مقابل انقلاب کمونیستی بر خود بلرزند، پرولتارها در این میان چیزی جز زنجیر خود را از دست نمی‌دهند، ولی جهانی را به دست خواهند آورد!» کارل مارکس
منار رسیم یونس – ترجمه: زهرا ساروخانی* –
این جملات مکررا از زبان کارگزاران عرب که برای کارفرماهای اسرائیلی کار می‌کنند شنیده می‌شود: «امروز آخرین روز کاری شماست.»
کارگران زن به خاطر شرایط سخت کاری در ابتدا از این خبر خوشحال می‌شوند، اما بلافاصله این سئوال را از خود می‌پرسند که چگونه بدون کار هزینه زندگی را تامین کنند؟ این خلاصه‌ای از روزمرگی‌های زنان کارگر فلسطینی است که دهه‌هاست برای تامین هزینه‌‌های زندگی مجبور به کار در مناطق تحت سیطره‌ی اسرائیل هستند. کارگران فلسطینی بعد از مشکلات عدیده‌ای که پس از بحران سیستم مالی و اقتصادی فلسطین به وجود آمد، بسیار آسیب‌پذیر و وابسته به اسرائیل شدند. نابودی سیستم مالی و اقتصادی فلسطین پس از آن رُخ داد که کنترل مرزها و منابع و زمین از منطقه‌ی فلسطینی‌نشین به دست اسرائیلی‌ها افتاد و فلسطینیان حتی در منطقه‌ی سبز و یا در محدوده‌ی ۱۹۶۷ هم تبدیل به کارگر شدند؛ در حالی که قبلا صاحبان زمین و تولیدکننده بودند. با افزایش خشونت‌ها علیه کارگران زن و مرد، این مساله پیچیده‌تر هم شد.
برای توضیح این مساله باید به نحوه‌ی ارتباط بین کارفرماهای اسرائیلی و کارگران فلسیطینی توجه کرد. نتیجه، باعث فهم دقیق‌تر مکانیزم کنترل کارگران توسط سیستم استعماری اسرائیل است که هدف آن کنترل رفتارهای کارگران با هدف ارجحیت سود مالی به حقوق انسانی است. این مکانیزم استعماری، از محدوده‌ی قوانین نانوشته‌ی کاری به کُل اجتماع فلسطینیان بسط یافته است. برای بررسی دقیق‌تر، با گروهی از زنان کارگر فلسطینی مصاحبه کردم. آن‌ها در مناطق شهرک‌نشین اسرائیلی کار می‌کنند. درباره‌ی کارهای روزانه،؛ چالش‌ها، ترس‌ها و امکان تغییر و جابه‌جایی شغلی پرسیدم.
رئیس بزرگ؛ رئیس کوچک
رابطه‌ی کارفرماهای اسرائیلی با کارگران فلسطینی توسط کارگزاران عرب به عنوان مباشر صورت می‌گیرد. وظیفه‌ی این مباشرین، بهره‌گیری از کارگران فلسطینی به منظور رونق و چرخش اقتصاد اسرائیل است؛ هرچند که این زمین‌ها در حقیقت زمین‌های غصب شده‌ی فلسطینیان از سال ۱۹۶۷ است. به عبارت دیگر، به بهانه‌های مختلف، این زمین‌ها از صاحبان اصلی‌شان غصب شده است و حالا از صاحبان اصلی این زمین‌ها به منظور کار بر روی همین زمین‌ها سواستفاده می‌شود.
طبق صحبت‌های کارگر زن فلسطینی، کارگزاران عرب دو دسته‌اند: روسای بزرگ و روسای کوچک. روسای بزرگ، کارگزاران کوچک‌تر را استخدام می‌کنند و در مناطق مختلف مستقر می‌کنند. وظیفه‌ی آن‌ها جابه‌جایی کارگران از خانه به محیط کار و بالعکس است. کارگران در وهله‌ی اول تحت نظارت این کارگزاران هستند. مطابق برآوردها، حدود ۳۵۴۰۰ زن و مرد کارگر فلسطینی در مناطق تحت کنترل اسرائیلیان کار می‌کنند که کارگر غیررسمی هستند و از تمامی حقوق کارگری محروم اند.
زنان اجازه‌ی انتخاب نوع و محل کارشان را ندارند. آن‌ها باید بپذیرند هر کاری را در زمین‌های کشاورزی یا در کارخانه انجام دهند. حتی با توجه به شرایط برداشت محصول، ممکن است در طی یک‌سال مجبور به تغییر محیط شغلی خود شوند. به عنوان مثال، ابتدا در تاکستان به برداشت انگور بپردازند و بعد به برداشت خرما مشغول شوند. کارگران زن فلسطینی مجبورند در مقابل خشونت‌ها سکوت کنند. برخی از زنان مصاحبه شونده گفته‌اند که آن‌ها نمی‌توانند شکایت‌هایشان را ثبت کنند و یا اعتراضی نسبت به شرایط کار داشته باشند. مثلا برداشت محصول بلافاصله پس از بارندگی، شرایط بسیار طاقت فرسایی دارد، ولی آن‌ها مجبور به انجام آن هستند. زمانی که کارگران زن تلاش کردند تا شرایط کاری خود را بهبود ببخشند و درخواست داشتند که شرایط جسمی آن‌ها لحاظ گردد، کارگزاران عرب پاسخ دادند که کاری از آن‌ها ساخته نیست و این کار تنها شانس آن زنان است و در صورت عدم رضایت باید آن کار را رها کنند. در نتیجه‌ی شرایط بد اقتصادی و به خاطر از دست دادن کار و عدم امکان یافتن شغل جدید و وجود نیروی کار آماده برای جایگزینی با آن‌ها، زنان از شکایت خود منصرف شدند تا شغل‌شان را از دست ندهند.
مکانیزم کنترل و سلطه
کارفرمایان اسرائیلی موفق به تربیت زیردستان عرب مطیع شدند که همواره در جهت سود کارفرمایان اسرائیلی اقدام می‌کنند. مطابق با اظهارات کارگران زن، تماس کارفرمایان اسرائیلی با آن‌ها تنها در شرایط خیلی خاص رُخ می‌دهد که عموما مرتبط با عمل‌کرد کاری آن‌هاست. اسرائیلی‌ها به طور گسترده در محیط‌های کاری دوربین‌های امنیتی نصب کرده‌اند و در صورت مشاهده‌ی کوچک‌ترین اختلال در روند کاری، مراتب را جهت برخورد و اقدام به کارگزاران عرب اطلاع می‌دهند. کوچک‌ترین اشتباهی از سمت کارگران زن به تنبیه آن‌ها منجر می‌شود. روند این تنبیه با کاهش دست‌مزد آغاز شده و در نهایت ممکن است به اخراج آن‌ها منتهی شود. حتی گاهی آن‌ها مجبور به پرداخت جریمه تا ۷۵ هزار دلار می‌شوند. در مواردی که کارگران زن وارد دعوا و درگیری بشوند، کارگزاران عرب بدون دخالت در درگیری، تنها به تماشای درگیری می‌پردازند، حتی اگر دعوا باعث آسیب‌های مالی و فیزیکی بشود. اما پس از آن، دو طرف دعوا را فرا می‌خوانند و آن‌ها را مجازات می‌کنند. مجازاتی که می‌تواند به هیچ روی عادلانه نباشد، ولی قطعا به سود کارفرمای اسرائیلی خواهد بود.
کارفرمایان اسرائیلی در قبال کارگران از نحوه‌ی مدیریت و تفکر امنیتی استفاده می‌کنند. از عواقب این نوع مدیریت، ممانعت از استفاده از تلفن همراه در محیط کار است. کارگران موظف‌اند صبح‌ها هنگام آغاز کار، تلفن‌های همراه خود را تحویل دهند تا در حین کار از آن استفاده نکنند. کارفرمایان اسرائیلی اهمیتی نمی‌دهند که زنان نیاز دارند در طول روز از شرایط خانواده و به ویژه فرزندان‌شان مطلع شوند.
یکی از زنان مصاحبه شونده می‌گوید که فرزند مریضی دارد و برای تامین خانواده مجبور است او را در خانه تنها بگذارد و کسی را هم ندارد تا از فرزندش مراقبت کند. با این حال، اجازه‌ی استفاده از تلفن همراه برای اطلاع از حال فرزندش به او داده نمی‌شود. تعداد دیگری از زنان نیز اعلام کردند فرزند بسیار کوچکی دارند و نمی‌توانند در طول روز جویای احوال فرزندشان باشند. تنها شانس تماس با خانواده، از طریق روسای عرب است. آن‌ها تصمیم می‌گیرند که نیاز کارگران برای تماس تلفنی چقدر اضطراری است و آیا اجازه‌ی استفاده از تلفن همراه را دارند یا نه. البته تمام این‌ها به شرطی است که کوچک‌ترین اختلالی در کار روسای اسرائیلی ایجاد نشود.
روسای اسرائیلی مجموعه‌ای از تنبیهات را به عنوان سیاست‌های کاری تعریف کرده‌اند. به ویژه زمانی که مطلع شوند فردی در ابتدای کار، تلفن همراه خود را تحویل نداده است. موارد تنبیهی به صورت زیر است: – محرومیت از استراحت بین ساعات کاری برای نوشیدن چای یا قهوه. – محرومیت از نشستن روی صندلی (یعنی از ساعت ۶ صبح تا ۲ بعد از ظهر بدون توجه به عواقب مرتبط با سلامتی به ویژه برای زنان مسن، اجازه نشستن ندارند.) – روش دیگر برای کنترل کارگران توسط کارفرما، ایجاد نزاع و مجادله بین کارگران است. وقتی از کارگران می‌پرسی که چرا به سیاست‌های کاری اعتراضی نمی‌کنند، آن‌ها اغلب پاسخ می‌دهند که کارگزاران عرب بین آن‌ها تفرقه و نزاع انداخته‌اند. بعضی از کارگران از اعتراضات حمایت و برخی دیگر مخالفت می‌کنند. سپس از طرف کارفرمایان اسرائیلی نامه‌ی اخراج همه‌ی معترضین ارسال می‌شود و برای سایر کارگزاران اسرائیلی، نامه‌ای مبنی بر عدم استخدام آن‌ها در سایر موقعیت‌های شغلی ارسال می‌گردد. شرایط سخت اقتصادی برای فلسطینیان، باعث بهره‌کشی کامل از آنان شده است.
وقتی شرایط اقتصادی مهم‌تر از حقوق انسانی می‌شود
شایعه‌ای بین کارگران زن وجود دارد که اگر بخواهند شغل خود را حفظ کنند، باید هیچ مشکلی برای کارفرمایان ایجاد نکنند و تنها باید بر روی انجام درست کار خود تمرکز کنند. زنان کارگر، به ویژه با درآمد پایین و فاقد تحصیلات، بیش‌تر مورد سواستفاده قرار می‌گیرند. حقوق آن‌ها مکررا نقض می‌شود. تعدادی از زنان اظهار داشتند که حقوق ماهیانه‌ی آن‌ها به صورت کلامی منعقد می‌شود و سند نوشتاری جهت پیگیری مطالبات تشکیل نمی‌شود. آن‌ها روزانه ۲۴ دلار حقوق می‌گیرند و به ازای اضافه کاری پس از شیفت کاری، ساعتی ۳.۵ دلار دریافت می‌کنند. در حالی که حداقل دست‌مزد در اسرائیل ۱۵۴۰ دلار است و اضافه کار ساعتی ۸.۵ دلار. و البته لازم به ذکر است کارگزاران عرب ماهانه حداقل ۶۱۰۰ دلار حقوق دریافت می‌کنند.
محیط کاری پُرخطر
تنها نگرانی کارگران زن فلسطینی از دست دادن شغل نیست. نگرانی های دیگری نیز وجود دارد که عموما به آن‌ها پرداخته نمی‌شود. مثل لیز خوردن و صدمه دیدن در حین کار که ممکن است منجر به معلولیت‌های دائمی شود. از دیگر حوادث محل کار می‌توان به برخورد با کابل برق، آتش‌سوزی و عدم تعبیه در خروج مناسب هنگام آتش‌سوزی در کارخانه‌ها اشاره کرد. زنان کارگر از اقدامات انتقام‌جویی شهرک‌نشینان نیز هراس دارند. یکی از این زنان می‌گوید که به شدت از آتش‌سوزی عمدی می‌ترسد، به ویژه در محیط کاری که امکان خروج اضطراری در آن فراهم نیست. نگرانی دیگر کارگران زن شاغل در مناطق شهرک‌نشین، نگاه جامعه‌ی فلسطینی به آن‌هاست. مردان حاضر به ازدواج با آن‌ها نیستند زیرا با سوظن به زنانی که در این مناطق کار می‌کنند نگاه می‌شود.
در انتها، اکثریت کارگران زنی که با آن‌ها مصاحبه شده است، اعلام کرده‌اند علاقه‌ای به کار در مناطق شهرک‌نشین ندارند. دلایل اصلی آن‌ها برای ادامه دادن کار، امکان حمایت و مراقبت مالی از خانواده و یا پرداخت شهریه دانشگاه است.
گزینه‌های دیگری برای اشتغال در مناطق شهرک‌نشین وجود دارد. این زنان ایده‌های خاص خود را برای شروع مشاغل کوچک با الهام از کار فعلی خود، یا از طریق مهارت‌هایی که از کارگاه‌های آموزشی کسب کرده‌اند، دارند. با این حال، مشکل در به حاشیه راندن زنان در این منطقه است.
منبع: vistointernational
*مهندس مواد و دغدغه‌مند مسائل فلسطین
برگرفته از: «کانون زنان ایرانی»